Emiel Goyvaerts, directeur van de coöperatieve bakkerij ‘De Spaarzaamheid’, gevestigd in de huidige Rode Kruisstraat, was duidelijk niet gerust in de situatie en hij bracht alle paarden en karren van de bakkerij over naar Nederland, dat blijkbaar zijn neutraliteit wel kon behouden. Later zou hij er zich inzetten voor de Belgische vluchtelingen.
Kinderen naar school sturen tijdens het roerige en angstige begin van de oorlog… het leek niet erg verstandig. Op 5 augustus besloot hoofdonderwijzer Smeulders dan ook de scholen van Centrum en Lommel-Werkplaatsen voorlopig te sluiten. De onderwijzers die niet opgeroepen waren voor de militaire dienst, moesten zich ter beschikking houden van de gemeentediensten. Vermoedelijk zullen ook de andere Lommelse scholen (Kolonie, Kerkhoven) wel gesloten geweest zijn.
De provinciegouverneur liet op 5 augustus met een omzendbrief weten dat Duitse onderdanen uit de gemeente moesten worden verdreven.
De drie Duitse zusters Salvatorianen die op Lommel-Werkplaatsen zorgden voor het kleuter- en het naaionderwijs, vielen onder deze maatregel. Ze verzochten echter uitdrukkelijk om te mogen blijven. In eerste instantie lukte dat blijkbaar, maar op 21 september werden ze toch verplicht om naar Duitsland te vertrekken. Enkele maanden later, in februari 1915, keerden ze echter al terug. Pas na de wapenstilstand op 11 november 1918 zouden ze Lommel definitief verlaten.
De Duitse glasblazers die woonden in ‘Klein Duitsland’ en werkten in de glasblazerij van Stanislas Emsens op Stevensvennen, waren al maanden eerder, lang voor het uitbreken van de oorlog, richting ‘heimat’ getrokken.
Op 2 augustus vroeg Duitsland aan België een vrije doortocht naar Frankrijk. Indien België die doortocht zou weigeren, dan zou Duitsland België als een vijand beschouwen.
België weigerde vastberaden de doortocht. Een oorlog was nu niet meer te vermijden.
Op de ochtend van 4 augustus 1914 viel Duitsland België binnen te Gemmenich en ter hoogte van Verviers. De forten rond Luik waren het eerste doel van de Duitsers.
Het Belgische leger riep ook de klassen van 1900 en 1899 onder de wapens.
De Lommelse gemeenteraad kwam op 4 augustus in spoedzitting bijeen en nam het besluit om de burgerwacht op te roepen. Maar… ontzet moesten de vroede vaderen vaststellen dat de lijst van de lokale burgerwacht onvindbaar was! Men wist enkel dat brouwer Theodoor Leyssen kapitein-bevelhebber was. Ook in Hasselt, bij de Burgerlijke Revisieraad, was de lijst onvindbaar.
Op 24 juli 1914 werden de soldaten van de lichtingen 1910 – 1913 onder de wapens geroepen. Enkele dagen later, op 31 juli om precies te zijn, arriveerde te Lommel het bevel tot algemene mobilisatie. De kerkklokken luidden over de gemeente! De klassen van 1901 tot en met 1909 werden opgeroepen.
Terwijl de Lommelse soldaten op 1 augustus naar hun diverse regimenten vertrokken, kwamen in de gemeente 175 Belgische militairen (cyclisten) toe.
Op 6 juli 1914 werd de wapenschouwing bevolen van alle Lommelse militairen met onbepaald verlof. Het waren 133 oud-soldaten in totaal. De schouwing gebeurde in de muziekzaal.
De muziekzaal was gelegen in de toenmalige Melkerijstraat (nu Frans Van Hamstraat) en ze was eigendom van burgemeester François Van Ham. Ze mag dus niet worden verward met de Sint-Jozefszaal die in 1912 in de Kloosterstraat werd gebouwd onder impuls van kapelaan Jans.
Vanaf het begin van 1914 werd de toon van de ‘Gazet van Lommel’ onheilspellend. Zo werd bericht dat te Lommel alle paarden zullen worden geteld (januari 1914) om ze in geval van mobilisatie te kunnen opeisen!
Maar er was ook weerbaarheid. Bij een melding over de reorganisatie in de Belgische veldartillerie eindigt het bericht met ‘Laat de Pruisen nu maar komen!’
In september 1913 deed het gerucht de ronde dat het Departement van Oorlog een ruiterijkazerne zou willen bouwen in Lommel om de spoorlijn Antwerpen – Mönchen-Gladbach te verdedigen.
In april 1913 meldde de ‘Gazet van Lommel’, een krant die sinds 1912 door drukkerij Van Leemput (Kerkstraat), werd uitgegeven:
‘De internationale spanning is geleidelijk toegenomen. De legerkontingenten in Duitsland en Frankrijk worden opgedreven tot hun maximum. Zelfs in België blijkt in april 1913 dat de militieklas van 1911 nog steeds niet met onbepaald verlof naar huis werd gezonden.’